علیرضا نوری*
CEO of Jahan Orum Oyaz Company
Ali Hemmati
– عضو هیات مدیره شرکت جهان اروم ایاز
چکیده
The exchange of goods among nations constitutes a fundamental principle of international trade, rooted in the reality that no country is entirely self-sufficient in meeting its domestic production needs. Consequently, countries engage in trade to fulfill internal demands that cannot be satisfied through domestic production alone.
In the realm of economic planning and capital investment, access to strategic information—particularly regarding comparative advantages in production and export—is among the most critical factors for developing nations. Awareness of such advantages enables countries to formulate effective strategies for participating in global markets and achieving competitive success.
Iran’s textile industry, characterized by its long-standing heritage, substantial capital investment, high value-added potential, abundant skilled labor force, and strong interconnections with other industrial sectors and the national economy, possesses considerable capacity for both qualitative and quantitative advancement. This study employs practical and evidence-based methodologies to assess Iran’s comparative advantage in the textile sector. The findings underscore the industry’s significant role in international trade and its relative advantages across various sub-sectors.
To sustain and enhance its position in global markets, it is imperative for Iranian economic policymakers and government authorities to prioritize export-oriented strategies. This entails identifying sectors with comparative advantages, supporting domestic production in those areas, and ensuring that such advantages align with criteria for sustainable development.
Keywords: Comparative Advantage, Trade Expansion, Textile Industry, International Trade
Introduction
International trade has a long-standing history across the world, with nations engaging in foreign exchange since ancient times to meet their needs and access goods and services from other countries. In the past, fulfilling domestic demands and profit-seeking were among the primary motivations for countries to enter the realm of international commerce. However, today, significant political and economic objectives have also emerged in this domain. Some economists believe that the opening of borders and the expansion of cross-border transactions direct nations’ economic resources toward more productive activities, thereby accelerating their growth and development (Torkamani, 2012).
در تجارت بین‌الملل، دو گروه نقش اساسی دارند؛ گروه اوّل که تنظیم‌کنندگان روابط و سیاست تجاری بین کشورها می‌باشند و اموری مانند: صادرات و واردات و امور گمرکی و تعرفه‌ها و مالیات‌ها را هدایت می‌کنند. در این گروه، دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و اتّحادیه‌ها و نهادهای جهانی (نظیر: سازمان تجارت جهانی، آنسیترال، یونیدروا، اتاق بازرگانی بین‌المللی) فعّال می‌باشند.گروه دیگر از طریق قراردادهای بین‌المللی، عامل انجام تجارت هستند. بازرگانان، شرکت‌های تجاری، پیمانکاران و سازندگان کارخانجات در کشورهای دیگر و اکتشاف‌کنندگان معادن و استخراج‌کنندگان آنها از این نمونه می‌باشند.
در تجارت بین‌الملل بحث اصلی روی مبادله کالا ها است از آن جا که یک کشور قادر نیست تمام نیازها و احتیاجات خود را از تولید داخلی بر طرف کند، به همین دلیل کشورها ناگزیر از تجارت بین‌الملل هستند. (محمود زاده، 1392)
یکی از محورهای مهم اطلاعاتی در جهت برنامه‌ریزی اقتصادی، به‌ویژه سرمایه‌گذاری صنعت در کشورهای در حال توسعه، آگاهی از مزیتهای نسبی در تولید و صدور کالاها می‌باشد. آگاهی از مزیتهای نسبی تجارت خارجی و تلاش در جهت بالفعل ساختن آنها به منظور موفقیت و حضور در عرصه رقابت بین‌الملل، امری ضروری به نظر می‌رسد. (حسن زاده، 1377)
نظريه مزيت مطلق
بر اساس نظرية اسميت هر كشور از طريق تجارت آزاد، ميتواند در توليد كالاهايي تخصص يابد كه آنها را با كارآيي بيشتري نسبت به ساير ملل توليد ميكند (در توليد آن داراي مزيت مطلق است) و در مقابل، كالاهايي را وارد كند كه آنها را با كارآيي كمتري توليد مينمايد (كه در آنها, فاقد مزيت مطلق است). تخصصي كه عوامل توليد در سطح بينالملل كسب ميكنند، موجب افزايش توليد در جهان شده و منافع آن بين ملل طرف تجارت تقسيم ميگردد. بنابراين وي با رد ديدگاه سوداگران، اعتقاد داشت كه در تجارت آزاد مبتني بر مزيت مطلق يك كشور به زبان ديگر ملل منتفع نميشود، بلكه همه كشورها به طور همزمان نفع خواهند برد. (پورسردار، 1399)
نظريه مزیت نسبی
مفهوم مزیت نسبی، در تکامل نظریه مزیت مطلق آدام اسمیت ابتدا در زمینه تجارت بین‌الملل به کار برده شد، به‌طوری‌که دیوید ریکاردو، در نوشته‌های خود در قرن نوزدهم میلادی، این‌گونه نتیجه‌گیری می‌کند که نفع هر کشوری در این است که به تخصصی شدن در تولید و ارائه کالاها و خدماتی بپردازد که از نظر نسبت قیمت‌ها در آن بهترین است و با مبادله مازاد آن با کشورهای دیگر، نیاز خود به کالاها و خدمات دیگر را تأمین کند. مللی که سعی می‌کنند خودکفا باشند در واقع به نوعی فقر را در میان مردم خود گسترش می‌دهند، چرا که با تولید کالاهایی که در تولید آنها بهترین نیستند، آن کالا را با قیمتی بالاتر از قیمتی که کشورهای دیگر می‌توانستند ارائه دهند به مردم خود می‌فروشند، در حالی که می‌توانستند با آزاد گذاشتن مردم‌شان برای تولید کالاهایی که در تولید آنها بهترین‌اند، نهایت بهره‌وری و سود را از آن ایشان سازند.
Research Significance
Every economic system must address three fundamental production questions:
What goods and services to produce?
In what quantity to produce?
How to produce them, and with what technology?
Answering the first production question—what to produce—requires a review of the value chain. This process identifies which products offer higher added value, thereby guiding the selection of goods and services for production.
A country’s industrial development and the extent to which its industries benefit from international trade depend on national characteristics such as economic infrastructure, actual and potential comparative advantages, and the competitive environment governing industrial and commercial activities (Fathi, 2017).
Iran’s textile and apparel industry—benefiting from a long-standing heritage, substantial investment, high value-added rates, extensive backward and forward linkages with other industries and the national economy, and abundant human resources—possesses significant potential for both quantitative and qualitative development (Shafie, 2020). Therefore, assessing the extent to which this industry enjoys a comparative advantage has become increasingly vital for its effective integration into global markets.
Research Methods
This study adopts an applied and documentary research approach, relying primarily on the collection and analysis of library-based sources. The objective is to evaluate the comparative advantage of Iran’s textile and apparel industry and to determine its investment value and potential for expansion in international trade.
Literature Review
Yazdani et al. (2021) conducted a comprehensive assessment of the competitiveness of Iran’s agricultural, industrial, and service sub-sectors in global markets.
Utilizing four Revealed Comparative Advantage (RCA) indices at the two- and four-digit levels of the International Standard Industrial Classification (ISIC), and drawing on input–output data from both Iranian and global sources over the period 1996–2016, the study revealed a declining trend in Iran’s comparative advantage across many economic sectors. These findings highlight the urgent need for policymakers to accurately identify export priorities and to channel support toward industries that not only possess comparative advantage but also demonstrate long-term sustainability.
Ghasemlou et al. (2019) examined the comparative advantage and performance stability of industrial goods across Iran’s provinces. Identifying regions with industrial potential and directing investment toward their respective sectors can play a significant role in promoting non-oil exports. Based on the analysis of Revealed Comparative Advantage (RCA) and Symmetric RCA indices (Balassa), the study found that the provinces of Isfahan, Markazi, Qazvin, Bushehr, Hormozgan, Semnan, East Azerbaijan, Yazd, Khuzestan, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad, Zanjan, Qom, and Kerman possess notable comparative and symmetric advantages in industrial production.
In addition to being self-sufficient, these provinces export their industrial products to other regions within the country as well as to international markets. Moreover, findings derived from the group convergence estimation method revealed that the overall specialization coefficient across all provinces was 1.33—greater than one—indicating a general tendency toward industrial specialization. Among the 28 provinces examined, 14 demonstrated a specialization coefficient above one (1.75), classifying them as industrial, while the remaining 14 provinces exhibited a coefficient below one (0.99), identifying them as non-industrial. These results suggest that the level of specialization and comparative advantage in industrial provinces has not only remained stable but has also strengthened over time. In contrast, non-industrial provinces have experienced instability in their specialization levels, with a relative decline in their comparative advantage compared to their industrial counterparts.
Fathi et al. (2017) conducted an in-depth analysis of the comparative advantages and readiness of Iran’s manufacturing industries to operate under competitive conditions associated with free trade and potential accession to the World Trade Organization (WTO). The study’s findings indicate that, beyond traditional resource-based comparative advantages, several other industrial sectors—such as jewelry manufacturing, office and computing machinery, automotive components, pharmaceuticals and medical chemicals, optical instruments and photographic equipment, metallurgical machinery, and motor vehicles—exhibit latent capacity to compete effectively in liberalized trade environments, assuming other conditions remain constant. Accordingly, WTO membership could present a strategic opportunity for these industries to expand and strengthen their global market presence.
Nazemian and Moahhedmanesh (2015) conducted a study examining intra-industry trade and its relationship with the revealed comparative advantage of Iran’s economy over the period 1997–2006. The findings indicated a relatively low volume of Iran’s bilateral intra-industry trade with global markets. Moreover, the model estimation results revealed a positive and statistically significant relationship between intra-industry trade and the revealed comparative advantage within the Iranian economy.
Azizi and Mojtabaei (2008) undertook a rigorous investigation into the comparative advantage and its persistence in Iran’s textile economy, with the aim of enhancing production efficiency and elevating the quality and scale of trade. The principal objective of the study was to evaluate the international competitiveness of Iran’s textile sector. To this end, the authors employed two established metrics—Domestic Resource Cost (DRC) and Revealed Comparative Advantage (RCA)—to assess key textile products, including cotton, woven fabrics, synthetic fiber yarns, animal hair and wool, and silk, over the period 2000–2004. The RCA-based analysis revealed that, by 2004, Iran’s textile industry lacked revealed comparative advantage overall, with only two product categories—synthetic fibers and animal hair and wool—exhibiting a sustained competitive edge.
Moreover, the study demonstrated that not only had the revealed comparative advantage (RCA) of Iran’s textile sector declined in 2004, but the RCA values for most of the examined product categories—excluding synthetic fibers—had also decreased compared to the previous year. Additionally, the research included a comparative analysis of Iran’s textile industry with selected countries, revealing that Iran ranked 44th with an RCA score of 0.91. This ranking underscores the country’s relatively weak position among leading textile-exporting nations and highlights the need for strategic policy interventions to enhance competitiveness in this sector.
Nematian et al. (2006) conducted a detailed evaluation of the potential comparative advantages of textile industry activities in Ilam Province, with the overarching objective of promoting non-oil export development. The study assessed 13 major industrial units engaged in the production of 23 distinct textile and apparel products during the years 2001 and 2002. Utilizing the Domestic Resource Cost (DRC) methodology—grounded in cost accounting principles—the analysis aimed to identify and differentiate the relative efficiency and competitiveness of each firm and its respective product lines. The results indicated that a significant majority of the evaluated products exhibited strong comparative advantage, with 15 and 17 out of 23 items demonstrating high relative efficiency in 2001 and 2002, respectively. Key contributing factors included low production costs and the private ownership structure of the firms. The study concluded that further reductions in production costs, expansion of output scale, and development of domestic and international markets could substantially enhance the role of these units in strengthening the province’s non-oil export capacity.
منجذب (1381) به محاسبه مزیت نسبی صنایع غذایی و صنایع پوشاک ایران پرداخت. نتایج حاصل نشان داد علیرغم افزایش تقاضای جهانی برای اکثر محصولات صنایع پوشاک در جهان –جز در دو مورد- ایران توفیق چندانی نداشته و در طول 97-1993 مزیت نسبی ایران رو به کاهش بوده است.
Mbatha (2021) در مطالعه‌ای به بررسی تهدیدها و فرصت‌های مزیت رقابتی در صنعت پوشاک، منسوجات، چرم و کفش آفریقای جنوبی (CTLF) پرداخت. تحقیقات نشان داد علیرغم کاهش اشتغال و مزیت رقابتی که در سال‌های گذشته تجربه شده بود، صنعت پوشاک، نساجی، چرم و کفش آفریقای جنوبی (SACTLF) هنوز هم سهم قابل توجهی در بخش تولید این کشور دارد. برای بازگرداندن ارقام اشتغال که آخرین بار در یک دهه پیش در صنعت مشاهده شده است، SACTLF باید تهدیدها و فرصت‌های مزیت رقابتی را در میان سایر موارد بررسی کند. برای کشف تهدیدها و فرصت‌های مزیت رقابتی در صنعت SACTLF، یک گروه خرده‌فروشی پیشرو SACTLF و دو انجمن تولیدکنندگان پیشرو پوشاک (به نمایندگی از بیش از 100 سازمان CTLF) به طور هدفمند نمونه‌گیری و مصاحبه شدند. حاصل تحقیق این است که نرخ پایین نوآوری و عدم دسترسی به ورودی‌های تولید، تهدیدهای اصلی مزیت رقابتی هستند. تقویت زمان پاسخ سریع و بومی سازی به عنوان فرصت‌های رقابتی سودمند ظاهر شد. یافته‌های این مقاله نشان میدهد که صنعت SACTLF پتانسیل ایجاد مزیت رقابتی را دارد.
Ervan(2019) در مطالعه‌ای به بررسی مزیت نسبی و تخصص تجارت کشورهای شرق آسیا پرداخت: آیا کشورهای آسیای شرقی در تولید محصول با مزیت نسبی بالا تخصص دارند؟ این مقاله نتیجه می‌گیرد که در طول دوره‌های مطالعه 1995، 2005 و 2015، کشورهای آسیای شرقی (اندونزی، چین، ژاپن، هنگ کنگ، کره جنوبی و سنگاپور) در گروه محصولات با مزیت نسبی کم تخصص دارند. همچنین مشخص شد که طبقه‌بندی محصولات غالب بر مزیت نسبی و تخصص تجاری کشورهای آسیای شرقی، طبقه‌بندی محصولات مبتنی بر فناوری است.
Lectard (2018) در تحقیقی بررسی کرد آیا کشورهای در حال توسعه می‌توانند از مبارزه با مزیت نسبی بهره ببرند؟ فاصله تا مزیت نسبی، تنوع و پیچیدگی صادرات، و پویایی تخصص مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش نشان داد کشورهای در حال توسعه که مزیت نسبی خود را به چالش می‌کشند، تمایل به صادرات اقلام تولیدی بیشتر و کالاهای تولیدی پیچیده‌تر دارند. در مورد تنوع صادرات، تأثیر آن در سطوح توسعه ناهمگن است: اگرچه به نظر می‌رسد نادیده گرفتن مزیت نسبی به تنوع سبدهای صادراتی کشورهای با درآمد متوسط و غنی از منابع کمک می‌کند، اما تمایل دارد سبدهای اقتصادهای کم درآمد را متمرکز کند. علاوه بر این، تأثیر فاصله تا مزیت نسبی بر تحول تولیدی به شدت به اندازه سهام FDI و تخصص کشور در وظایف تولیدی با ارزش افزوده پایین زنجیره‌های ارزش جهانی (GVC) مشروط می‌شود. به طور خاص، نتایج نشان میدهد که سرپیچی از مزیت نسبی با جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ممکن است یک استراتژی خطرناک در درازمدت باشد، زیرا تنها صنعتی سازی جزئی و مصنوع را به همراه دارد، با افزایش صادرات تولید در حالی که ارزش افزوده تولید در واقع کاهش می‌یابد.
Schetter (2017) در مطالعه‌ای به بررسی تمایز کیفیت، مزیت نسبی، و تخصص بین‌المللی در میان محصولات پرداخت. نتایج حاصل بیان کرد تمایز کیفیت به کشورهای صنعتی اجازه میدهد تا در سراسر محصولات پیچیده و ساده فعال باشند، در حالی که کشورهای در حال توسعه به طور سیستماتیک در محصولات ساده، مطابق با واقعیت‌های سبک جدید، تخصص دارند. بنابراین، تمایز کیفیت ممکن است به توضیح اینکه چرا کشورهای ثروتمندتر تمایل به تنوع بیشتری دارند و چرا، به مرور زمان، کشورهای ثروتمند و فقیر به طور فزاینده‌ای به صادرات محصولات مشابه تمایل دارند کمک کند. تمایز کیفیت حاکی از آن است که منافع حاصل از تجارت بین محصولی بیشتر به کشورهای در حال توسعه تعلق می‌گیرد.
الودود (2008) به مقایسه بین‌المللی مزیت نسبی پویا در تجارت منسوجات و پوشاک، برآوردها و دلالت‌ها پرداخت. نتایج این تحقیق نشان داد کشورهای در حال توسعه دارای برتری مزیت نسبی در هر دو صنعت منسوجات و پوشاک هستند. البته مزیت نسبی آنها در پوشاک در مقایسه با منسوجات برتر می‌باشد.
موانع کاهش مزیت نسبی صنعت نساجی و پوشاک ایران
1 .قاچاق منسوجات به داخل كشور
2.عدم امكان تأمين مواد اوليه با كيفيت مطلوب و قيمت ارزان
3 . 3. Delayed Disbursement of Export Subsidies
4 . بالا بودن قيمت تمام شده محصولات نسبت به كالاهاي مشابه خارجي
5 . مستهلك بودن ماشين‌آلات توليد در تعدادي از واحدهاي توليدي
- اتخاذ سياستهاي تعرفه‌اي متغير براي صادرات و واردات كالا
- ضعف قوانين و مقررات توليد در كشور
- ركود داخلي و نابساماني فضاي كسب وكار
- فقدان دانش پيشرفته و ضعف فناوري
- سطح پايين نيروي انساني موجود از نظر مهارت و تخصصهاي مورد نياز، به طور عمده در بخش‌هاي مديريت، فني، طراحي، ريسندگي، تكميل و فروش
11.سنتي بودن فعاليت‌هاي نساجي، پايين بودن راندمان ماشين‌آلات و ضريب مكانيزاسيون آنها
12.ضعف زيرساخت سخت افزاري و نرم‌افزاري(حمل و نقل، نگهداري و ذخيره، بسته بندي، بازاريابي و غيره (همتی، 1401)
نتیجه گیری
یکی از عوامل موثر در شناخت توانمندی های صادراتی یک کشور برای اتخاذ سیاست‌های مناسب در آن راستا، وجود مزیت نسبی در تولید و صادرات کالا است. به طور ساده عقیده بر این است که کشورها به دلیل وجود مزیت نسبی در تولید کالاها وارد صحنه تجارت خارجی شده است و در سطح بین المللی به مبادله کالا می پردازند. (ابوالقاسم، 1383)
با توجه به مطالعات انجام شده اگر چه صنعت نساجی ایران در سال‌های 1381-1382 دارای مزیت نسبی بالایی در این حوزه بوده است اما متأسفانه عوامل متعددی موجب شده است که نه تنها مزیت نسبی آشکار شده منسوجات در سال 1383 کاهش یافته بلکه مزیت نسبی محصولات مورد بررسی نیز به جز الیاف مصنوعی در سال 1383 در مقایسه با سال 1382 کاهش یابد. مقایسه مزیت نسبی آشکار شده صنعت نساجی ایران در سال 1383 با کشورهای منتخب نشان میدهد ایران در بین کشورهای مطرح با رتبه 44 و 91/0=RCA از موقعیت خوبی برخوردار نیست. (عزیزی 1387)
بطور کلی در بسیاری از بخش‌های اقتصادی، کشور ایران در حال از دست دادن مزیت نسبی خود در بازارهای جهانی است. لازم است دولت و سیاستگذراران حوزه اقتصاد با درنظر گرفتن این مسئله باید اولویت‌های صادراتی را صحیچ شناسایی کرده و بر پایه آن، تقویت و حمایت تولید را در بخش‌هایی پیگیری کنند که دارای مزیت باشد و علاوه بر وجود مزیت، این معیار از پایداری نیز برخوردار باشد. در این بین صنعت نساجی به‌دلیل کاربر بودن و پیچیدگی نه‌چندان زیاد راحت‌تر از سایر صنایع می‌تواند جمعیت غیرفعال کشور را به خود جذب و فعال کند. این درحالی است که این صنعت شانس بیشتری برای توسعه و موفقیت در عرصه جهانی و اتصال به زنجیره ارزش جهانی در مقایسه با صنایعی نظیر پتروشیمی و خودروسازی دارا است. قاچاق گسترده پوشاك و پارچه از كشورهايي مانند چين، تركيه، امارات، تايلند و غيره، صنايع نساجي كشور را با بحران مواجه ساخته است. (کاشی،1392).
منابع :
1- دینی‌ترکمانی پوریا. مروری بر نظریه‌های تجارت بین‌الملل. مجله اقتصادي (دوماهنامه بررسي مسائل و سياستهاي اقتصادي) ۱۳۹۱; ۱۲ (۲) :۱۰۴-۹۹ URL: http://ejip.ir/article-۱-۱۱۸-fa.html
2- حسن زاده، رحیم و رحیمی بروجردی، علیرضا، بررسی مزیت نسبی صنایع کارخانه ای ایران براساس هزینه منابع داخلی (drc) و مزیت نسبی آشکار شده (rca) “مطالعه موردی: گروه صنعتی ماشین آلات و تجهیزات ” ، 1377، 126-107
3- فتحی، یحیی و شاکری، عباس و یوسفی، محمدقلی و بهکیش، محمدمهدی،1397،بررسی مزیتهای نسبی و آمادگی صنایع کارخانه‌های ایران برای شرایط رقابتی تجارت آزاد و الحاق به سازمان تجارت جهانی (WTO)،https://civilica.com/doc/1187966
4-شفیع، شکوفه، عباسی، رضا، و حبیبی راد، امین. (1399). شناسایی و رتبه بندی چالش‌های توسعه تولید، سیاست ها و راهکارهای بهبود وضعیت در صنعت نساجی (مورد مطالعه: تولید پارچه چادر مشکی). توسعه تکنولوژی صنعتی، 18(41 )، 65-78. SID. https://sid.ir/paper/392175/fa
5- یزدانی، مهدی، و محبی نیا، فهیمه. (1400). مزیت نسبی آشکار شده؛ آزمون های سازگاری و ثبات (شواهدی از رقابت پذیری بخش های کشاورزی, صنعت و خدمات در اقتصاد ایران). پژوهشهای اقتصادی ایران، 26(89 )، 155-195. SID. https://sid.ir/paper/964155/fa
6- قاسملو، خلیل, ذوالقدر، حمید، & کازرونی، علیرضا. (1398). بررسی مزیت نسبی و ثبات عملکرد صادرات کالاهای صنعتی در استان های ایران. فصلنامه علمی – پژوهشی برنامه ریزی منطقه ای، 9(34), 1-14.
7- فتحی, یحیی, شاکری, عباس, یوسفی, محمدقلی, & بهکیش, محمدمهدی. (1397). بررسی مزیتهای نسبی و آمادگی صنایع کارخانه‌ای ایران برای شرایط رقابتی تجارت آزاد و الحاق به سازمان تجارت جهانی (WTO). اقتصاد و تجارت نوین, 13(شماره 2 (شماره پیاپی: 39)), 107-142.
8- صادق علی ،موحدمنش وحمید ،ناظمان .ك1390 ،)بررساای ارتباط تجارت درون صاانعا و مزیا نسبی در اقتصاد ایران، پژوهشنامه بازرگانی، 59 ،24-1
9- عزیزی جعفر، مجتبایی سید امین. بررسی مزیت نسبی منسوجات ایران. مجله اقتصادي (دوماهنامه بررسي مسائل و سياستهاي اقتصادي) ۱۳۸۷; ۸ (۷۷ و ۷۸) :۶۴-۴۷ URL: http://ejip.ir/article-۱-۲۶۵-fa.html
10- نعمتی، مهرداد، و صفوی، بیژن. (1385). اندازه گیری مزیت های نسبی بالقوه فعالیت های صنعت نساجی استان ایلام. پژوهش های رشد و توسعه پایدار (پژوهشهای اقتصادی)، 6(4)، 105-130. SID. https://sid.ir/paper/86643/fa
11- منجذب, محمدرضا. (1381). مزیت نسبی صنایع غذایی و صنایع پوشاک ایران. پژوهشنامه اقتصادی, 2(7), 95-124.
12- Mbatha, S. . (2021). Competitive Advantage Threats and Opportunities in the South African Clothing, Textiles, Leather, and Footwear (CTLF) Industry. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 10(6), 122. https://doi.org/10.36941/ajis-2021-0159
13- Eva Ervani & Tri Widodo & Muhammad Edhie Purnawan, 2019. “Comparative Advantage and Trade Specialization of East Asian Countries: Do East Asian Countries Specialize on Product Groups with High Comparative Advantage?,” International Business Research, Canadian Center of Science and Education, vol. 12(2), pages 113-134, February
-14 Lectard Pauline a, Rougier Eric “Distance to Comparative Advantage, Export Diversification and Sophistication, and the Dynamics of Specialization” Volume 102, February 2018, Pages 90-110
-15 Schetter, Ulrich, A Measure of Countries’ Distance to Frontier Based on Comparative Advantage (September 23, 2022). CID Research Fellow and Graduate Student Working Paper No. 135, CID at Harvard University, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=4227848 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.422784
16- الودود، مختار ؛ مترجم: مهدی پور تملی، فاطمه ؛بررسی های بازرگانی فروردین و اردیبهشت 1386 – شماره 22 رتبه علمی-ترویجی (وزارت علوم/ISC (10 صفحه – از 109 تا 118
17-مهدوی، ابوالقاسم، و ملک شاهیان، مهرام. (1383). بررسی مزیت نسبی محصولات صادراتی صنعت پتروشیمی ایران. پژوهشهای اقتصادی ایران، 6(21)، 91-113. SID. https://sid.ir/paper/2530/fa
