Özet
Tekstil sanayisi ve uluslararası ticarette temel tartışma konusu mal değişimidir; bir ülkenin tüm ihtiyaçlarını ve gereksinimlerini yalnızca iç üretimle karşılayamaması nedeniyle ülkeler uluslararası ticarete yönelmek zorunda kalmaktadır. Ekonomik planlama açısından, özellikle gelişmekte olan ülkelerde sanayi yatırımları için önemli bilgi eksenlerinden biri, malların üretiminde ve ihracatında karşılaştırmalı üstünlüklerin bilinmesidir. Uluslararası ticarette karşılaştırmalı üstünlüklerin farkında olmak ve bunları fiili hale getirmeye yönelik çabalar, uluslararası rekabet alanında başarı ve varlık göstermek için gerekli görünmektedir. İran tekstil ve hazır giyim sanayisi, uzun geçmişi, yatırım hacmi, yüksek katma değer oranı, diğer sanayiler ve ulusal ekonomi ile ileri ve geri bağlantıları ve bol insan gücü sayesinde, kendi nicel ve nitel gelişimi ile ulusal ekonominin ilerlemesi için birçok potansiyel imkâna sahiptir. Belgesel ve uygulamalı yöntemle gerçekleştirilen bu araştırmada, İran tekstil sanayisinin rakiplere kıyasla karşılaştırmalı üstünlüklerindeki değişimler ve bunun uluslararası ticaretteki rolü incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar, genel olarak birçok ekonomik sektörde İran’ın küresel pazarlardaki karşılaştırmalı üstünlüğünü kaybetmekte olduğunu göstermektedir. Devlet ve ekonomi politikası yapıcılarının bu durumu dikkate alarak ihracat önceliklerini doğru şekilde belirlemeleri ve buna dayanarak, karşılaştırmalı üstünlüğe sahip ve aynı zamanda sürdürülebilir olan sektörlerde üretimi güçlendirme ve destekleme yoluna gitmeleri gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: uluslararası ticaret, tekstil sanayisi, ticaretin geliştirilmesi, karşılaştırmalı üstünlük
Giriş
Uluslararası ticaret dünyada uzun bir geçmişe sahiptir ve milletler tarih boyunca ihtiyaçlarını karşılamak ve diğer ülkelerin mal ve hizmetlerine erişmek amacıyla dış ticarete yönelmişlerdir. Geçmişte toplumun ihtiyaçlarının karşılanması ve kâr elde etme, ülkelerin uluslararası ticarete girme nedenleri arasında başlıca unsurlar olarak görülürken, günümüzde bu alanda önemli siyasi ve ekonomik hedefler de söz konusudur. Bazı iktisatçılar, ülkelerin sınırlarını birbirine açmasının ve sınır ötesi ticaretin gelişmesinin, ulusların ekonomik kaynaklarını daha yüksek verimliliğe sahip faaliyetlere yönlendirdiğini ve büyüme ile kalkınma süreçlerini hızlandırdığını savunmaktadır (Torkamani, 1391).
Uluslararası ticarette iki grup temel rol oynamaktadır; birinci grup, ülkeler arasındaki ilişkileri ve ticaret politikasını düzenleyen ve ihracat ve ithalat, gümrük işlemleri, tarifeler ve vergiler gibi konuları yönlendiren aktörlerdir. Bu grupta devletler, uluslararası örgütler ve birlikler ile küresel kurumlar (Dünya Ticaret Örgütü, UNCITRAL, UNIDROIT, Uluslararası Ticaret Odası gibi) aktif rol oynamaktadır. Diğer grup ise uluslararası sözleşmeler yoluyla ticaretin icrasında rol oynayan aktörlerdir. Tüccarlar, ticari şirketler, müteahhitler, diğer ülkelerde fabrika kuranlar, maden arayanlar ve maden çıkaranlar bu gruba örnektir.
Uluslararası ticarette temel tartışma konusu mal değişimidir; bir ülkenin tüm ihtiyaçlarını ve gereksinimlerini iç üretimle karşılayamaması nedeniyle ülkeler uluslararası ticarete yönelmek zorundadır (Mahmudzade, 1392).
Ekonomik planlama açısından, özellikle gelişmekte olan ülkelerde sanayi yatırımları için önemli bilgi eksenlerinden biri, malların üretiminde ve ihracatında karşılaştırmalı üstünlüklerin bilinmesidir. Uluslararası ticarette karşılaştırmalı üstünlüklerin farkında olmak ve bunları fiili hale getirmeye çalışmak, uluslararası rekabet ortamında başarı ve varlık göstermek için gerekli görünmektedir (Hasanzade, 1377).
Mutlak Üstünlük Teorisi
Smith’in teorisine göre, her ülke serbest ticaret yoluyla, diğer milletlere kıyasla daha verimli üretebildiği malların üretiminde uzmanlaşabilir (bu mallarda mutlak üstünlüğe sahiptir) ve buna karşılık, daha az verimli ürettiği malları ithal edebilir (bu mallarda mutlak üstünlüğe sahip değildir). Üretim faktörlerinin uluslararası düzeyde kazandığı bu uzmanlaşma, dünya genelinde üretimi artırmakta ve bu artışın sağladığı faydalar ticarete katılan milletler arasında paylaşılmaktadır.
Dolayısıyla Smith, merkantilist görüşü reddederek, mutlak üstünlüğe dayalı serbest ticarette bir ülkenin diğer ülkelerin zararına kazanç sağlamadığını; aksine tüm ülkelerin eş zamanlı olarak fayda sağlayacağını savunmuştur (Poursardar, 1399).
Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi
Karşılaştırmalı üstünlük kavramı, Adam Smith’in mutlak üstünlük teorisinin gelişimi çerçevesinde uluslararası ticaret alanında kullanılmıştır. David Ricardo, 19. yüzyıldaki çalışmalarında, her ülkenin göreli fiyatlar açısından en iyi olduğu mal ve hizmetlerin üretiminde uzmanlaşmasının ve bu üretimden doğan fazlayı diğer ülkelerle değiş tokuş ederek diğer mal ve hizmetlere olan ihtiyacını karşılamasının kendi yararına olduğunu ifade etmektedir.
Kendi kendine yeterli olmaya çalışan milletler, gerçekte halkları arasında bir tür yoksulluğu yaymaktadır; çünkü üretiminde en iyi olmadıkları malları üretmekte ve bu malları, diğer ülkelerin sunabileceğinden daha yüksek fiyatlarla kendi halklarına satmaktadırlar. Oysa halklarını, üretiminde en iyi oldukları malları üretmekte serbest bıraksalardı, en yüksek verimlilik ve kazancı onlar için sağlayabilirlerdi.
Araştırmanın Önemi ve Gerekliliği
Dünya ekonomik sistemlerinde üretime ilişkin üç önemli soruya yanıt verilmelidir:
Hangi malı üretmeliyiz? (hangi ürün ve hizmet)
Ne kadar üretmeliyiz? (pazar hacmi)
Nasıl ve hangi teknolojiyle üretmeliyiz?
İlk soruya yanıt verebilmek için üretim zincirinin incelenmesi gerekmektedir. Bu süreçte hangi ürünlerin daha yüksek katma değere sahip olduğu belirlenerek ürün türü seçilir. Her ülkenin sanayi gelişimi ve farklı sanayilerin uluslararası ticaret avantajlarından yararlanma düzeyi; ekonomik altyapıların durumu, fiili ve potansiyel karşılaştırmalı üstünlükler ve sanayi ile ticari faaliyetler üzerindeki rekabet ortamı gibi ülkeye özgü özelliklere bağlıdır (Fathi, 1396).
İran tekstil ve hazır giyim sanayisi, uzun geçmişi, yatırım hacmi, yüksek katma değer oranı, diğer sanayiler ve ulusal ekonomi ile ileri ve geri bağlantıları ve bol insan gücü sayesinde, kendi nicel ve nitel gelişimi ile ulusal ekonominin ilerlemesi için birçok potansiyel imkâna sahiptir (Shafi, 1399). Bu nedenle, bu sanayinin küresel pazarlara girişte karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olup olmadığının belirlenmesi her zamankinden daha önemli hale gelmiştir.
Araştırma Yöntemi
Bu araştırma belgesel ve uygulamalı niteliktedir ve kütüphane çalışması yoluyla materyallerin toplanması ve incelenmesi şeklinde yürütülmüştür. Araştırmanın amacı, İran’da tekstil sanayisinin karşılaştırmalı üstünlüğünü incelemek ve bu sanayinin yatırım değerini ve uluslararası ticaretin geliştirilmesini belirlemektir.
Araştırma Literatürü
Yazdani ve çalışma arkadaşları (1400), İran ekonomisinin tarım, sanayi ve hizmet alt sektörlerinin küresel pazarlardaki rekabet gücünü, Uluslararası Standart Endüstriyel Sınıflandırma sisteminin (ISIC) iki ve dört haneli kod düzeyinde ve İran ile dünyanın girdi-çıktı tabloları verilerini kullanarak, dört açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük (RCA) göstergesi temelinde 1375-95 dönemi için incelemiştir. Bu araştırma, İran’ın birçok ekonomik sektörde küresel pazarlardaki karşılaştırmalı üstünlüğünü kaybetmekte olduğunu göstermiştir. Devletin ve ekonomi politikası yapıcılarının bu durumu dikkate alarak ihracat önceliklerini doğru şekilde belirlemeleri ve buna dayanarak, karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olan ve ayrıca bu ölçütün sürdürülebilirliğe de sahip olduğu sektörlerde üretimin güçlendirilmesi ve desteklenmesini takip etmeleri gerekmektedir.
Gasemlou ve çalışma arkadaşları (1398), İran eyaletlerinde sanayi mallarının karşılaştırmalı üstünlüğünü ve performans istikrarını incelemiştir. Karşılaştırmalı üstünlüğe sahip sanayi bölgelerinin belirlenmesi ve bu bölgelerdeki sanayilere yatırım yönlendirmesi, petrol dışı ihracatın geliştirilmesinde etkili olabilir. Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük ve Balassa’nın simetrik endeksine göre yapılan incelemenin sonuçları, İsfahan, Merkezi, Kazvin, Buşehr, Hürmüzgan, Semnan, Doğu Azerbaycan, Yezd, Huzistan, Kohgiluye ve Buyer Ahmed, Huzistan, Zencan, Kum ve Kirman eyaletlerinin sırasıyla açıklanmış ve simetrik karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğunu göstermiştir. Bu eyaletler kendi kendine yeterli olmanın yanı sıra sanayi mallarını diğer eyaletlere ve yurt dışına ihraç etmektedir.
Ayrıca, grup yakınsama yöntemi tahminlerinden elde edilen bulgular, tüm eyaletler için uzmanlaşma katsayısının 33/1 olduğunu ve birden büyük olduğunu göstermiştir; ancak incelenen 28 eyaletten 14’ü birden büyük (75/1) uzmanlaşma katsayısıyla sanayi bölgesi, diğer 14’ü ise birden küçük (99/0) uzmanlaşma katsayısıyla sanayi dışı bölge olarak sınıflandırılmıştır. Bu sonuçlara göre, sanayi eyaletlerinin uzmanlaşma düzeyi ve karşılaştırmalı üstünlüğü yalnızca gerekli istikrara sahip olmakla kalmamış, dönem boyunca da güçlenmiştir. Buna karşılık, sanayi dışı eyaletlerin uzmanlaşma düzeyi ve karşılaştırmalı üstünlüğü istikrarlı olmamış ve bu eyaletlerin uzmanlaşma düzeyi sanayi eyaletlerine kıyasla görece zayıflamıştır.
Fathi ve çalışma arkadaşları (1396), İran’daki fabrika sanayilerinin karşılaştırmalı üstünlüklerini ve serbest ticaretin rekabetçi koşulları ile Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) katılım için hazırlık düzeylerini incelemiştir. Çalışmanın sonuçları, doğal kaynaklara dayalı geleneksel karşılaştırmalı üstünlüklere ek olarak; mücevher üretimi, ofis ve hesaplama makineleri, otomobil parçaları, ilaç ve tıpta kullanılan kimyasallar, optik aletler ve fotoğraf ekipmanları, metalurji makineleri ـ metal eritme makineleri, motorlu taşıtlar ve benzeri bazı diğer fabrika sanayilerinin de ـ diğer koşullar sabit kabul edildiğinde ـ serbest ticaretin rekabetçi koşullarıyla karşılaşmaya yönelik potansiyel hazırlığa sahip olduğunu ve WTO’ya katılımın bu sanayiler için bir fırsat sayılabileceğini göstermektedir.
Nazemian ve Movahedmanesh (1394) bir çalışmada, 1997-2006 yılları boyunca İran ekonomisinde endüstri içi ticareti ve bunun açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük ile ilişkisini incelemiştir. Araştırma sonuçları, İran’ın dünya ile ticaretinde karşılıklı endüstri içi ticaret hacminin düşük olduğunu göstermektedir. Ayrıca, model tahminlerinden elde edilen sonuçlar, endüstri içi ticaret ile açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır.
Azizi ve Mojtabaei (1387) bu makalede, İran tekstil ekonomisinde üretim ve ticarette karşılaştırmalı üstünlüğü ve bunun sürekliliğini, üretim ve ticarette nicelik ve kalite verimliliğini artırmak amacıyla incelemiştir. Genel olarak bu araştırmanın temel amacı, ülkenin tekstil sanayisinin uluslararası arenadaki rekabet gücünü ölçmektir. Bu çalışmada, İran tekstil sanayisinde karşılaştırmalı üstünlüğü ölçmek için 1379-1383 yıllarında pamuk, çözgü ve atkı kumaşları, sentetik lif iplikleri ve hayvan yünü ve kılı ile ipek ürünleri için İç Kaynak Maliyeti (DRC) ve Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (RCA) ölçütleri kullanılmıştır.
Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük yöntemi ve 1379-1383 yıllarına ait veriler kullanılarak, İran tekstil sanayisinin 1383 yılında açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmadığı; incelenen ürünler arasında yalnızca iki ürün olan sentetik lifler ile hayvan yünü ve kılının karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, İran tekstil sanayisinde yalnızca 1383 yılında tekstil ürünlerinin açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüğünün azalmadığı, aynı zamanda incelenen ürünlerin karşılaştırmalı üstünlüğünün de ـ sentetik lifler dışında ـ 1383 yılında 1382 yılına kıyasla azaldığı ortaya konmuştur. Buna ek olarak, bu araştırmada İran tekstil sanayisinin 1383 yılındaki açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüğü seçilmiş ülkelerle karşılaştırılmış ve bunun sonucunda İran’ın önde gelen ülkeler arasında 44’üncü sırada ve 91/0=RCA ile iyi bir konuma sahip olmadığı görülmüştür.
Nemati ve çalışma arkadaşları (1385), İlâm eyaletinde tekstil sanayisi faaliyetlerinin potansiyel karşılaştırmalı üstünlüklerini ölçmüştür. Bu araştırma, petrol dışı ihracatın geliştirilmesi doğrultusunda 1380 ve 1381 yıllarında İlâm eyaletinin tekstil ve hazır giyim sektöründe 23 farklı üretim ürünü bulunan tekstil sanayilerinden 13 önemli birimin potansiyel karşılaştırmalı üstünlüklerini incelemiş ve ölçmüştür. Bu analiz, İç Kaynak Maliyeti (DRC) yöntemi çerçevesinde ve maliyet muhasebesine dayalı olarak gerçekleştirilmiş, böylece her bir şirketin ve ürettiği ürünlerin farkları ayrı ayrı belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, incelenen malların çoğunun yüksek karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğunu göstermiştir; 1380 ve 1381 yıllarında yüksek karşılaştırmalı üstünlüğe sahip malların sayısı sırasıyla 23 kalem maldan 15 ve 17 kaleme ulaşmıştır. Bu birimlerin yüksek karşılaştırmalı üstünlüğünün nedenleri arasında üretim maliyetlerinin düşük olması ve bu birimlerin özel mülkiyete sahip olması gösterilebilir. Üretim maliyetlerinin azaltılması veya kontrol edilmesi, seri üretim, iç ve dış pazarların genişletilmesi, söz konusu birimlerin eyaletin petrol dışı ihracatını artırmadaki rolünü güçlendirebilir.
Monjazeb (1381), İran’ın gıda sanayileri ve giyim sanayilerinin karşılaştırmalı üstünlüğünü hesaplamıştır. Elde edilen sonuçlar, dünyada giyim sanayisi ürünlerinin çoğuna yönelik küresel talebin artmasına rağmen ـ iki ürün dışında ـ İran’ın kayda değer bir başarı elde edemediğini ve 1993-97 döneminde İran’ın karşılaştırmalı üstünlüğünün azalma eğiliminde olduğunu göstermiştir.
Mbatha (2021) bir çalışmada, Güney Afrika’nın giyim, tekstil, deri ve ayakkabı sanayisinde (CTLF) rekabet avantajının tehditlerini ve fırsatlarını incelemiştir. Araştırmalar, geçmiş yıllarda yaşanan istihdam ve rekabet avantajı düşüşüne rağmen, Güney Afrika giyim, tekstil, deri ve ayakkabı sanayisinin (SACTLF) bu ülkenin üretim sektöründe hâlâ önemli bir paya sahip olduğunu göstermiştir. Sanayide istihdam rakamlarını (son kez yaklaşık on yıl önce görülmüş seviyeleri) yeniden yakalamak için, SACTLF’nin diğer unsurların yanı sıra rekabet avantajı tehditlerini ve fırsatlarını incelemesi gerekmektedir. SACTLF sanayisindeki rekabet avantajı tehditlerini ve fırsatlarını ortaya çıkarmak amacıyla, önde gelen bir SACTLF perakende grubu ve iki önde gelen giyim üreticileri birliği (100’den fazla CTLF kuruluşunu temsilen) amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilmiş ve görüşmeler yapılmıştır. Araştırmanın sonucu, düşük inovasyon oranı ve üretim girdilerine erişimin olmamasının rekabet avantajının başlıca tehditleri olduğudur. Hızlı yanıt süresinin güçlendirilmesi ve yerelleştirme, faydalı rekabet fırsatları olarak ortaya çıkmıştır. Bu makalenin bulguları, SACTLF sanayisinin rekabet avantajı oluşturma potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir.
Ervan (2019) bir çalışmada, Doğu Asya ülkelerinin karşılaştırmalı üstünlüğünü ve ticaret uzmanlaşmasını incelemiştir: Doğu Asya ülkeleri yüksek karşılaştırmalı üstünlüğe sahip ürün gruplarının üretiminde uzmanlaşmış mıdır? Bu makale, 1995, 2005 ve 2015 dönemlerinde Doğu Asya ülkelerinin (Endonezya, Çin, Japonya, Hong Kong, Güney Kore ve Singapur) düşük karşılaştırmalı üstünlüğe sahip ürün gruplarında uzmanlaştığı sonucuna varmaktadır. Ayrıca, Doğu Asya ülkelerinin karşılaştırmalı üstünlük ve ticari uzmanlaşmasında baskın ürün sınıflandırmasının teknoloji temelli ürün sınıflandırması olduğu belirlenmiştir.
Lectard (2018) bir araştırmada, gelişmekte olan ülkelerin karşılaştırmalı üstünlüğe meydan okumaktan fayda sağlayıp sağlayamayacağını incelemiştir. Karşılaştırmalı üstünlüğe uzaklık, ihracat çeşitliliği ve karmaşıklığı ile uzmanlaşma dinamikleri araştırılmıştır. Bu çalışma, karşılaştırmalı üstünlüğe meydan okuyan gelişmekte olan ülkelerin daha fazla imalat ürünü ve daha karmaşık imalat malları ihraç etme eğiliminde olduğunu göstermiştir. İhracat çeşitliliği açısından, etkisi heterojen kalkınma düzeylerinde farklıdır: her ne kadar karşılaştırmalı üstünlüğü görmezden gelmenin orta gelirli ve kaynak zengini ülkelerin ihracat sepetlerini çeşitlendirmesine yardımcı olduğu görülse de, düşük gelirli ekonomilerin sepetini yoğunlaştırma eğilimindedir. Ayrıca, karşılaştırmalı üstünlüğe uzaklığın üretim dönüşümü üzerindeki etkisi, FDI paylarının büyüklüğüne ve ülkenin küresel değer zincirlerindeki (GVC) düşük katma değerli üretim görevlerinde uzmanlaşmasına güçlü biçimde bağlıdır. Özellikle, sonuçlar, karşılaştırmalı üstünlüğe meydan okumanın doğrudan yabancı yatırım çekimiyle birlikte uzun vadede riskli bir strateji olabileceğini göstermektedir; çünkü yalnızca kısmi ve yapay bir sanayileşmeye yol açmakta, imalat ihracatı artarken imalatın katma değeri gerçekte azalmaktadır.
Schetter (2017) bir çalışmada, ürünler arasında kalite farklılaştırması, karşılaştırmalı üstünlük ve uluslararası uzmanlaşmayı incelemiştir. Elde edilen sonuçlar, kalite farklılaştırmasının sanayileşmiş ülkelere karmaşık ve basit ürünlerin tamamında faaliyet göstermeye izin verdiğini; buna karşın gelişmekte olan ülkelerin yeni stil gerçeklikleriyle uyumlu şekilde sistematik olarak basit ürünlerde uzmanlaştığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla kalite farklılaştırması, daha zengin ülkelerin neden daha fazla çeşitliliğe eğilim gösterdiğini ve zaman içinde zengin ve fakir ülkelerin neden giderek benzer ürünleri ihraç etmeye yöneldiğini açıklamaya yardımcı olabilir. Kalite farklılaştırması, ürünler arası ticaretten doğan faydaların daha çok gelişmekte olan ülkelere ait olduğunu ima etmektedir.
Alodood (2008), tekstil ve hazır giyim ticaretinde dinamik karşılaştırmalı üstünlüğün uluslararası karşılaştırmasını, tahminlerini ve sonuçlarını incelemiştir. Bu araştırmanın sonuçları, gelişmekte olan ülkelerin hem tekstil hem de hazır giyim sanayilerinde karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğunu göstermiştir. Ancak onların hazır giyimdeki karşılaştırmalı üstünlüğü, tekstile kıyasla daha üstündür.
İran Tekstil ve Hazır Giyim Sanayisinin Karşılaştırmalı Üstünlüğünün Azalmasına Neden Olan Engeller
Ülkeye tekstil ürünlerinin kaçak girişi
Kaliteli ve ucuz hammadde temin edilememesi
İhracat sübvansiyonlarının zamanında ödenmemesi
Yabancı benzer ürünlere kıyasla üretim maliyetinin yüksek olması
Bazı üretim birimlerinde üretim makinelerinin eskimiş olması
Mal ihracatı ve ithalatı için değişken tarife politikalarının uygulanması
Ülkedeki üretim mevzuatının zayıflığı
İç durgunluk ve iş ortamındaki düzensizlik
İleri bilginin eksikliği ve teknoloji zayıflığı
Mevcut insan gücünün, özellikle yönetim, teknik, tasarım, eğirme, terbiye ve satış alanlarında gerekli beceri ve uzmanlık düzeyinin düşük olması
Tekstil faaliyetlerinin geleneksel olması, makinelerin veriminin düşük olması ve mekanizasyon katsayısının düşük olması
Donanım ve yazılım altyapısının zayıflığı (taşımacılık, muhafaza ve depolama, ambalajlama, pazarlama vb.) (Hemmeti, 1401)
Sonuç
Bir ülkenin ihracat kapasitesini tanımada ve bu doğrultuda uygun politikaları belirlemede etkili olan faktörlerden biri, mal üretimi ve ihracatında karşılaştırmalı üstünlüğün varlığıdır. Basitçe şu görüş vardır ki, ülkeler malların üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahip oldukları için dış ticarete girmiş ve uluslararası düzeyde mal değişimine yönelmişlerdir (Abdolghasem, 1383).
Yapılan çalışmalar dikkate alındığında, İran tekstil sanayisi 1381-1382 yıllarında bu alanda yüksek karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmuş olsa da, ne yazık ki birçok faktör, yalnızca 1383 yılında tekstil ürünlerinin açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüğünün azalmasına değil, aynı zamanda incelenen ürünlerin karşılaştırmalı üstünlüğünün de ـ sentetik lifler dışında ـ 1383 yılında 1382 yılına kıyasla azalmasına neden olmuştur. İran tekstil sanayisinin 1383 yılındaki açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüğünün seçilmiş ülkelerle karşılaştırılması, İran’ın önde gelen ülkeler arasında 44. sırada ve 91/0=RCA ile iyi bir konuma sahip olmadığını göstermektedir (Azizi, 1387).
Genel olarak birçok ekonomik sektörde İran, küresel pazarlardaki karşılaştırmalı üstünlüğünü kaybetmektedir. Devlet ve ekonomi politikası yapıcılarının bu durumu dikkate alarak ihracat önceliklerini doğru belirlemeleri ve buna dayanarak, karşılaştırmalı üstünlüğe sahip ve aynı zamanda bu ölçütün sürdürülebilir olduğu sektörlerde üretimi güçlendirme ve destekleme sürecini izlemeleri gerekmektedir.
Bu arada tekstil sanayisi, emek yoğun olması ve karmaşıklığının çok yüksek olmaması nedeniyle, ülkenin atıl nüfusunu diğer sanayilere göre daha kolay kendine çekip aktif hale getirebilir. Bu durum, petrokimya ve otomotiv gibi sanayilere kıyasla, bu sanayinin küresel alanda gelişme ve başarı şansının ve küresel değer zincirine bağlanma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Çin, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Tayland ve benzeri ülkelerden yapılan geniş çaplı giyim ve kumaş kaçakçılığı, ülkenin tekstil sanayisini krizle karşı karşıya bırakmıştır (Kashi, 1392).
Kaynaklar
Dini-Torkamani Pouria. Uluslararası ticaret teorilerine genel bakış. Economic Journal (iki aylık: ekonomik sorunlar ve politikaların incelenmesi) 1391; 12(2): 104-99
URL: http://ejip.ir/article-۱-۱۱۸-fa.html
Hasanzade, Rahim ve Rahimi Borujerdi, Alireza, İran fabrika sanayilerinin karşılaştırmalı üstünlüğünün İç Kaynak Maliyeti (DRC) ve Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük (RCA) temelinde incelenmesi “Vaka çalışması: Makine ve ekipman sanayi grubu”, 1377, 126-107
Fathi, Yahya ve Shakeri, Abbas ve Yousefi, Mohammadgholi ve Behkish, Mohammadmehdi, 1397, İran fabrika sanayilerinin karşılaştırmalı üstünlüklerinin ve serbest ticaretin rekabetçi koşulları ile Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) katılımın incelenmesi,
https://civilica.com/doc/1187966
Shafi, Shokoufeh, Abbasi, Reza, ve Habibi-Rad, Amin. (1399). Tekstil sanayisinde üretimin geliştirilmesine ilişkin zorlukların belirlenmesi ve sıralanması, politikalar ve durumun iyileştirilmesine yönelik çözümler (vaka çalışması: siyah çador kumaşı üretimi). Industrial Technology Development, 18(41), 65-78. SID.
https://sid.ir/paper/392175/fa
Yazdani, Mehdi, ve Mohbi-Nia, Fahimeh. (1400). Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük; uyum ve istikrar testleri (İran ekonomisinde tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinin rekabet gücüne dair kanıtlar). Iran Economic Research, 26(89), 155-195. SID.
https://sid.ir/paper/964155/fa
Gasemlou, Khalil, Zolghadr, Hamid, & Kazerouni, Alireza. (1398). İran eyaletlerinde sanayi malları ihracatının karşılaştırmalı üstünlüğü ve performans istikrarının incelenmesi. Regional Planning Scientific-Research Quarterly, 9(34), 1-14.
Fathi, Yahya, Shakeri, Abbas, Yousefi, Mohammadgholi, & Behkish, Mohammadmehdi. (1397). İran fabrika sanayilerinin karşılaştırmalı üstünlükleri ve serbest ticaretin rekabetçi koşulları ile Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) katılım. Modern Economy and Trade, 13(2 (ardışık sayı: 39)), 107-142.
Sadegh-Ali, Movahedmanesh ve Hamid, Nazemian. 1390, İran ekonomisinde endüstri içi ticaret ve karşılaştırmalı üstünlük arasındaki ilişkinin incelenmesi, Business Research Journal, 59, 1-24.
Azizi, Jafar, Mojtabaei, Seyed Amin. İran tekstil ürünlerinin karşılaştırmalı üstünlüğünün incelenmesi. Economic Journal (iki aylık: ekonomik sorunlar ve ekonomik politikaların incelenmesi) 1387; 8(77 ve 78): 64-47
URL: http://ejip.ir/article-۱-۲۶۵-fa.html
Nemati, Mehrdad, ve Safavi, Bijan. (1385). İlâm eyaletinde tekstil sanayisi faaliyetlerinin potansiyel karşılaştırmalı üstünlüklerinin ölçülmesi. Sustainable Growth and Development Research (Economic Research), 6(4), 105-130. SID.
https://sid.ir/paper/86643/fa
Monjazeb, Mohammadreza. (1381). İran gıda sanayileri ve giyim sanayilerinin karşılaştırmalı üstünlüğü. Economic Research Journal, 2(7), 95-124.
Mbatha, S. (2021). Competitive Advantage Threats and Opportunities in the South African Clothing, Textiles, Leather, and Footwear (CTLF) Industry. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 10(6), 122. https://doi.org/10.36941/ajis-2021-0159
Eva Ervani & Tri Widodo & Muhammad Edhie Purnawan, 2019. “Comparative Advantage and Trade Specialization of East Asian Countries: Do East Asian Countries Specialize on Product Groups with High Comparative Advantage?,” International Business Research, Canadian Center of Science and Education, vol. 12(2), pages 113-134, February.
Lectard, Pauline & Rougier, Eric. “Distance to Comparative Advantage, Export Diversification and Sophistication, and the Dynamics of Specialization”، Volume 102, February 2018, Pages 90-110.
Schetter, Ulrich, A Measure of Countries’ Distance to Frontier Based on Comparative Advantage (September 23, 2022). CID Research Fellow and Graduate Student Working Paper No. 135, CID at Harvard University, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=4227848 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.422784
Alodood, Mokhtar; çeviren: Mehdi-Pour Tamali, Fatemeh; Commercial Studies, Farvardin ve Ordibehesht 1386 – sayı 22, bilimsel-yaygınlaştırıcı derece (Bilim Bakanlığı/ISC), 10 sayfa – 109’dan …
